Παιδική Ανάπτυξη και Ομιλία

Όταν αναφερόμαστε στον όρο «παιδική ανάπτυξη», είναι πλέον γνωστό ότι δεν εννοούμε μονάχα, τις γνωστικές και σωματικές αλλαγές που προοδευτικά συντελούνται στην ανάπτυξη ενός παιδιού, αλλά εστιάζουμε επίσης, και στη γλωσσική, κινητική, κοινωνική/συναισθηματική ανάπτυξη, η οποία ξεκινά από τη γέννηση και φτάνει μέχρι και την εφηβεία.

Η παιδική ανάπτυξη χωρίζεται:

1. στην βρεφική ηλικία (0-2 ετών): το βρέφος εξαρτάται πλήρως από το άτομο που το φροντίζει και μείζον σημασίας έχουν τα ερεθίσματα που λαμβάνει από το περιβάλλον του.
2. στην νηπιακή ηλικία (3-5 ετών): πραγματοποιείται μια ραγδαία εξέλιξη του παιδιού στους τομείς της ανάπτυξης.
3. στη σχολική ηλικία (6-12 ετών): το παιδί φεύγει από το προστατευμένο οικογενειακό περιβάλλον και εισέρχεται στον κόσμο του σχολείου ως μαθητής, όπου σταθεροποιούνται, συμπληρώνονται και διευρύνονται οι κατακτήσεις της προηγούμενης περιόδου. Ωριμάζει η σκέψη και αρχίζει να αντιλαμβάνεται τον διαχωρισμό του καλού και του κακού.
4. στην εφηβική ηλικία (12-18 ετών): ολοκληρώνεται η κατάκτηση δεξιοτήτων, βιώνουν σωματικές και ψυχοσυναισθηματικές αλλαγές και η στήριξη της οικογένειας είναι καθοριστικής σημασίας.

Από τη γέννηση, τα παιδιά λαμβάνουν ερεθίσματα από το περιβάλλον τους, τα οποία παίζουν καταλυτικό ρόλο στους τομείς της ανάπτυξης. Οι γονείς σε γενικές γραμμές είναι αυτοί που προσφέρουν καθοριστικά ερεθίσματα στα παιδιά, και αυτά εκτός από ποσοτικά, πρέπει να είναι και ποιοτικά.

Συμβουλές προς γονείς:

• Να μιλάτε στο παιδί σας και να του διαβάζεται παραμύθια.
• Να του τραγουδάτε και να βάζετε μουσική.
• Να αφιερώνετε χρόνο για να παίξετε μαζί. Το παιχνίδι (συμβολικό, λειτουργικό και εκπαιδευτικό) είναι εξαιρετικά σημαντικό στην παιδική ανάπτυξη.
• Εμπλουτίστε το λεξιλόγιο του παιδιού σας, χτίζοντας στη λέξη που λέει. Όταν το παιδί σας λέει «μπάλα», εσείς απαντήστε λέγοντας: «Ναι σωστά, είναι μια μεγάλη κόκκινη μπάλα»
• Επιβραβεύστε το παιδί σας, όταν κάνει μια σωστή συμπεριφορά, όταν ακολουθήσει οδηγίες και όταν κάνει προσπάθειες.
• Να είστε πρότυπο προς μίμηση.

Σε περίπτωση που παρατηρείται κάποια καθυστέρηση στην ανάπτυξη του παιδιού, ένας από τους ειδικούς που θα χρειαστεί να επισκεφθείτε είναι ο λογοπαθολόγος, ο οποίος θα εξετάσει το παιδί μεταξύ άλλων, και στην γλωσσική του ανάπτυξη. Στόχος είναι ο προσδιορισμός τυχόν ανάγκης για ένταξη σε εξατομικευμένο πρόγραμμα λογοθεραπείας. Για την ενδελεχή αξιολόγηση της γλωσσικής ικανότητας ενός παιδιού, ο λογοπαθολόγος εξετάζει εάν ακολουθούνται τα αναπτυξιακά ορόσημα. Τα αναπτυξιακά ορόσημα ορίζονται ως οι δείκτες τα οποία ένα παιδί αναμένεται να κατακτήσει, καθόλη τη διάρκεια της ανάπτυξης του. Χρησιμοποιούνται για να προσδιοριστεί εάν ένα παιδί είναι τυπικά αναπτυσσόμενο ή αν υφίσταται κάποιας απόκλισης που χρήζει διερεύνησης. Πιο συγκεκριμένα τα αναπτυξιακά ορόσημα κατηγοριοποιούνται σε τέσσερις ομάδες. Οι κατηγορίες αυτές περιλαμβάνουν τη γνωστική, γλωσσική, κινητική και κοινωνική/συναισθηματική ανάπτυξη. Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί η σημαντικότητα της διεπαγγελματικής ομάδας στην αξιολόγηση του παιδιού. Η συνεργασία μεταξύ ειδικών (λογοπαθολογων, εργοθεραπευτών, ψυχολόγων, κτλ) όταν χρειάζεται είναι καθοριστική. Στο παρών στάδιο, παρόλ’αυτά θα εστιάσουμε, περιληπτικά στα πιο συνήθη γλωσσικά/επικοινωνιακά ορόσημα ενός τυπικά αναπτυσσόμενου παιδιού.

Μέχρι την ηλικία των 6 μηνών:

1. γυρίζει στην πηγή του ήχου
2. ανταποκρίνεται με ήχους όταν του μιλάς
3. παράγει φωνήματα και αρχίζει να βαβίζει

Στην ηλικία 1 χρόνου:

1. αντιλαμβάνεται την έννοια του «όχι»
2. ακολουθεί απλές οδηγίες με οπτική βοήθεια
3. χρησιμοποιεί χειρονομίες
4. λέει «μαμά», «μπαμπά» στοχευμένα

Στην ηλικία των 18 μηνών:

1. παράγει 2-3 λέξεις πέρα των «μαμά» και «μπαμπά»
2. ακολουθεί απλές οδηγίες χωρίς οπτική βοήθεια
3. δείχνει με το δάχτυλο του για να ζητήσει βοήθεια ή αυτό που θέλει

Στην ηλικία των 2 χρόνων:

1. λέει δύο λέξεις μαζί (π.χ μάμα νερό)
2. μπορεί να εντοπίσει τουλάχιστον δύο μέρη του σώματος
3. χρησιμοποιεί περισσότερες χειρονομίες (π.χ δίνει φιλί, νεύει «ναι»)
4. ακολουθεί διπλές οδηγίες
5. παίζει με άλλα παιδιά - ασχολείται με το συμβολικό παιχνίδι
6. αναγνωρίζει πράγματα/πρόσωπα σε εικονογραφημένα παραμύθια

Στην ηλικία των 3 χρονών:

1. έχει κατεκτημένο λεξιλόγιο τουλάχιστον 50 λέξεων
2. παράγει προτάσεις 2+ λέξεων χρησιμοποιώντας ρήμα (π.χ θέλω νερό)
3. ρωτάει τι, γιατί, ποιος, που
4. λέει το όνομα του όταν του ζητηθεί
5. αντιλαμβάνεται και χρησιμοποιεί τις έννοιες «εγώ», «εμείς»
6. μπορεί να κάνει πολύ μικρές συζητήσεις
7. αρχίζει να γίνεται πιο κατανοητό από τους γύρω του

Στην ηλικία των 4 χρόνων:

1. έχει κατεκτημένο λεξιλόγιο του 500+ λέξεων
2. συντάσσει προτάσεις 4-5 λέξεων
3. γνωρίζει λεξιλόγιο από βασικές κατηγορίες
4. η ομιλία του είναι κατά 80% καταληπτή
5. αποστηθίζει στίχους τραγουδιών
6. συζητά για γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ημέρας του (π.χ «έπαιξα με τους φίλους μου»)
7. αναγνωρίζει και κατονομάζει τη χρήση αντικειμένων
8. κατανοεί απλή γραμματική

Στην ηλικία των 5 χρόνων:

1. κατακτά σχεδόν όλα τα φωνήματα της γλώσσας με αποτέλεσμα να γίνεται εύκολα κατανοητό από άλλους. Ωστόσο τα τριπλά συμφωνικά συμπλέγματα και ο ήχος /r/ κατακτούνται στην ηλικία των 6 ετών
2. χρησιμοποιεί λεξιλόγιο 1000 λέξεων
3. λέει ιστορίες σε χρονική σειρά (4-5 επεισόδια)
4. χρησιμοποιεί ρηματικούς χρόνους, κτλ

Μέχρι την ηλικία των 7, το παιδί αναμένεται να εκφράζεται σαν ένας μικρός ενήλικας.

Misirliyan SS, Boehning AP, Shah M. [Updated 2023 Mar 16]. Development Milestones. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557518/

Improving early childhood development: WHO guideline. Geneva: World Health Organization; 2020. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.

U.S Centre for Disease and Prevention, n.d. Child Development. Available from: Child Development | Child Development | CDC